Ortadoğu ülkeleri savaş, abluka ve terör tehdidinin kopardığı ilişkileri onarmaya çalışıyor. Sürecin önemli aktörlerinden Şam rejimi, henüz dünya sahnesine olmasa da bölgesel lige dönme çabasında. Uzmanlar, Beşar Esad’ın geleceğini ve Suudi Arabistan-İran arasındaki yeni dengeleri Hürriyet’e değerlendirdi.
‘ESAD HAYATTA KALDI’
“Esad iç savaşta hayatta kaldı ve artık dünya sahnesine dönüyor” diyen Washington merkezli düşünce kuruluşu Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi’nden (CSIS) Will Todman’a göre bu artık bir “eğer” değil, “ne zaman” meselesi. Birleşik Arap Emirlikleri’den Tunus’a bir dizi ülke Esad’la çalışma niyetlerini ilan etti bile. Türkiye ile de yakınlaşma süreci işliyor, bugün Moskova’da bakan yardımcıları seviyesinde görüşülecek. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan daha önce, ilişkilerde “Sil baştan yapabiliriz” demişti. Kahramanmaraş merkezli depremlerin Suriye’de yol açtığı yıkım, çekimser olanları Esad’la diyaloğa geçme konusunda cesaretlendirdi. Hatta Batılı ülkeler bile insani yardım amacıyla milyonlarca dolar taahhüt etti. Ancak mülteciler ve silahlı muhalefete ne olacağı gibi zor sorular ile ABD’nin yaptırım tehditleri Suriye’nin geleceğine dair belirsizlikleri arttırıyor.
SÜKÛNET YAKIN MI
Komşu ülkeler arasında son 3 yıldır farklı çıkar ve beklentiler üzerine inşa edilmeye çalışılan normalleşme süreci, yeni çatışma unsurları da doğuruyor. Bunun en yakın örneği, geçen hafta İran ve Suudi Arabistan arasında varılan uzlaşı. Eylül 2020’de ABD arabuluculuğunda İbrahim Anlaşması’nın imzalanmasından bu yana Arap ülkeleriyle yakınlaşan İsrail, böylece İran’ı “yalnız bırakmak” istiyordu. Uzmanlar, şimdi Riyad-Tahran arasında “anlamlı bir ilişki kurulması halinde” İsrail’in bu hedefinin boşa çıkacağında hemfikir. Öte yandan CSIS’in Ortadoğu program müdürü Dr. Jon Alterman İran’ın silahlı militanlar aracılığıyla Irak, Suriye, Lübnan ve Yemen’deki faaliyetleri ile nükleer silah geliştirme çabaları birlikte düşünüldüğünde, bölge ülkelerinin Tahran’a güvenmesinin kolay olmadığı görüşünde.
DİYALOĞUN MOTİVASYONU NE
– CSIS’den Will Todman’a göre, bölgedeki normalleşme adımlarının en büyük motivasyonu, ABD’nin eksikliği. ABD’nin yokluğunda ülkeler, ikili ve bölgesel ilişkileri geliştirmek için daha aktif rol almaya başladığı.
– Suudi Arabistan’ın Yemen iç savaşına müdahale ve Katar ablukası gibi agrasif politikalar izlediğini hatırlatan Todman, “Bunun sürdürülebilir olmadığı görüldü” dedi. Benzer görüşteki Dr. Jon Alterman da “Suudi Arabistan, Yemen’deki çatışmaları sonlandırmakla giderek daha fazla ilgileniyor” diyerek, İran’la anlaşmanın buna hizmet edebileceğini söyledi. Sivil ölümlerinin kamuoyu baskısı oluşturmasıyla ABD, Yemen savaşında Riyad’a verdiği desteği Şubat 2021’de sonlandırmıştı.
– Berlin merkezli Bilim ve Politika Vakfı (SWP) araştırmacısı Dr. Hamidreza Azizi ise İran’ı diyaloğa teşvik edenin rejim karşıtı protestolar olduğu görüşünde. “Protestoları Suudi Arabistan ve Suudi basınının kışkırttığını düşünüyorlar” diyen Azizi, Riyad’la yakınlaşma sonrası sokak baskısının hafiflemesinin beklendiğini kaydetti. Dr. Azizi, “Suudi Arabistanla işbirliği, İran’a diğer Arap ülkeleriyle yakınlaşma kapısı açabilir” diye de ekledi.
TÖRENLE KARŞILANDI: ESAD KREMLİN’DE PUTİN İLE TÜRKİYE’Yİ KONUŞTU
Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, Rusya’nın başkenti Moskova’yı iki yıl aradan sonra ziyaret etti. Rusya lideri Vladimir Putin ve Esad bir araya gelirken, Moskova ile Şam arasında ikili ilişkilerin yanı sıra Türkiye-Suriye diyaloğunun da masaya yatırıldığı açıklandı.
TOPRAK BÜTÜNLÜĞÜ
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, askeri törenle karşılanan Esad’ın ziyaretiyle ilgili, “Liderler görüşmesinin temelinde şüphesiz Rusya ile Suriye ilişkileri var. Suriye’deki ihtilafın bir an önce sona ermesi ve ülkenin yeniden inşa edilmesi tüm açılarıyla ele alınıyor. Başkan Putin, Kremlin Sarayı’ndaki görüşmede Suriye ile Türkiye ilişkisine de ayrıca değinecek. Rusya, iki komşu arasındaki diyaloğun Suriye’nin toprak bütünlüğü ve egemenliğine saygı çerçevesinde yürütülmesinden yanadır” dedi. Esad, son olarak 2021 Eylül ayında Moskova’ya gizlice ziyaret gerçekleştirmişti. Putin, Suriye lideri Esad’ı Kremlin Sarayı’nda kabul ettiği sırada Rusya Dışişleri Bakanlığı’nda Rusya, Türkiye, İran ve Suriye heyetleri arasında dörtlü görüşme yapıldığı biliniyor. Dışişleri bakan yardımcıları düzeyindeki dörtlü temas bugün tamamlanacak. (Nerdun HACIOĞLU)
News
